Spis treści
Dieta Kwaśniewskiego, znana także jako dieta optymalna, to jedna z najbardziej dyskutowanych koncepcji żywieniowych w Polsce. Jej twórca, dr Jan Kwaśniewski, oparł ją na przekonaniu, że tłuszcze – a nie węglowodany – stanowią najdoskonalsze źródło energii dla człowieka. Ten kontrowersyjny model żywienia od dekad wzbudza zainteresowanie zarówno zwolenników naturalnego odżywiania, jak i krytyków ostrzegających przed jego długofalowymi skutkami
Geneza diety Kwaśniewskiego
Dieta Kwaśniewskiego, nazywana także dietą optymalną, została opracowana w latach 60. XX wieku przez dr. Jana Kwaśniewskiego, lekarza specjalizującego się w medycynie fizykalnej i balneoklimatologii. Pracując w sanatorium w Ciechocinku, Kwaśniewski obserwował reakcje pacjentów na zmiany w jadłospisie i zauważył, że większe spożycie tłuszczów przy ograniczeniu węglowodanów prowadzi do poprawy samopoczucia i spadku masy ciała. Z tych obserwacji narodziła się teoria żywienia, którą nazwał żywieniem optymalnym.
W przeciwieństwie do tradycyjnych zaleceń dietetycznych, które stawiają na węglowodany jako główne źródło energii, Kwaśniewski uznał, że najlepszym paliwem dla organizmu są tłuszcze. Jego zdaniem to one zapewniają długotrwałą sytość, stabilizują poziom glukozy i zmniejszają zapotrzebowanie na insulinę.
Zasady diety optymalnej
Model żywienia zaproponowany przez Jana Kwaśniewskiego opiera się na precyzyjnych proporcjach makroskładników. Na każdy 1 g białka powinno przypadać 2,5–3,5 g tłuszczu oraz maksymalnie 0,5–0,8 g węglowodanów. W praktyce oznacza to:
- tłuszcze: 60–85% dziennego zapotrzebowania kalorycznego,
- białko: 10–20%,
- węglowodany: 5–10%.
Dieta Kwaśniewskiego to więc typowa dieta niskowęglowodanowa i wysokotłuszczowa, często porównywana do diety ketogenicznej, choć w tym przypadku tłuszcze pochodzą głównie ze źródeł zwierzęcych.
Celem takiego sposobu odżywiania jest przestawienie organizmu z czerpania energii z glukozy na spalanie tłuszczów. Według autora to stan bardziej naturalny dla człowieka, który sprzyja stabilizacji poziomu cukru we krwi, ogranicza uczucie głodu i wspiera redukcję tkanki tłuszczowej.
Co można jeść na diecie Kwaśniewskiego?
Jadłospis diety Kwaśniewskiego jest zdominowany przez produkty pochodzenia zwierzęcego. W codziennym menu znajdują się:
- tłuste mięsa, wędliny, boczek, golonka, podroby,
- ryby o wysokiej zawartości tłuszczu – łosoś, makrela, śledź, halibut,
- jaja kurze – nawet cztery lub więcej dziennie,
- sery żółte, twarogi, sery pleśniowe,
- tłuszcze zwierzęce – masło, smalec, słonina,
- śmietana i pełnotłuste mleko (do 0,5 litra dziennie),
- warzywa niskowęglowodanowe – pomidory, ogórki, kapusta, sałata,
- niewielkie ilości owoców – jagody, żurawina, czarna porzeczka.
Kwaśniewski dopuszczał także oleje roślinne, majonez, orzechy i migdały, choć z umiarem. Ilość warzyw i owoców nie powinna przekraczać 300 g dziennie.
Wyeliminowane zostają natomiast produkty bogate w węglowodany: cukier, miód, pieczywo, makarony, kasze, ryż, ziemniaki, strączki oraz większość owoców. Dieta ogranicza również sól i napoje słodzone.
Przykładowy jadłospis w diecie Kwaśniewskiego
Typowy dzień żywienia według doktora Kwaśniewskiego opiera się na trzech posiłkach dziennie bez podjadania. Każdy z nich powinien być sycący i bogaty w tłuszcze.
Przykładowy jadłospis:
- Śniadanie: jajecznica na maśle z boczkiem i pomidorem, herbata bez cukru,
- Obiad: golonka pieczona lub żeberka na smalcu, kiszona kapusta,
- Kolacja: śledź w śmietanie lub ser camembert ze smalcem.
Dieta Kwaśniewskiego traktuje jedzenie jako czynność fizjologiczną, a nie element przyjemności. Posiłki mają dostarczać energii i podtrzymywać równowagę metaboliczną, bez zbędnych urozmaiceń czy przesadnej obróbki kulinarnej.
Zalety diety Kwaśniewskiego
Zwolennicy tego modelu żywienia podkreślają, że ograniczenie węglowodanów i zwiększenie udziału tłuszczów prowadzi do szybkiej redukcji masy ciała. Już po dwóch tygodniach widoczne są pierwsze efekty, a miesięczna utrata wagi może sięgać 5 kilogramów.
Korzyści, które przypisuje się diecie Kwaśniewskiego:
- długotrwałe uczucie sytości,
- stabilny poziom cukru we krwi,
- mniejsze zapotrzebowanie na insulinę,
- poprawa koncentracji i samopoczucia,
- ograniczenie podjadania między posiłkami.
Niektóre osoby z cukrzycą typu 2 odczuwają poprawę kontroli glikemii, co potwierdzają także obserwacje kliniczne z lat 90. XX wieku.
Wady i kontrowersje wokół diety optymalnej
Mimo licznych zwolenników, dieta Kwaśniewskiego wzbudza kontrowersje w środowisku naukowym. W 2004 roku Instytut Żywności i Żywienia uznał ją za potencjalnie szkodliwą dla zdrowia. Głównym zarzutem jest wysoka zawartość tłuszczów nasyconych, które mogą prowadzić do miażdżycy i chorób serca.
Do najczęściej wymienianych skutków ubocznych należą:
niedobory witamin B, C i E,
- niedobory minerałów – wapnia, magnezu, potasu i żelaza,
- brak błonnika pokarmowego,
- ryzyko odwodnienia i zaburzeń trawienia,
- wzrost poziomu cholesterolu LDL,
- możliwość rozwoju kamicy nerkowej i kwasicy ketonowej.
Długotrwałe stosowanie diety może również osłabić układ kostny i spowodować spadek gęstości mineralnej kości. Dlatego wielu dietetyków przestrzega przed stosowaniem jej bez kontroli specjalisty.
Dieta Kwaśniewskiego a dieta ketogeniczna
Dieta Kwaśniewskiego bywa zestawiana z dietą ketogeniczną, ponieważ obie ograniczają węglowodany i zwiększają spożycie tłuszczów. Różni je jednak źródło tych tłuszczów. W diecie ketogenicznej rekomenduje się tłuszcze roślinne, awokado, ryby i orzechy, podczas gdy w modelu Kwaśniewskiego dominują tłuszcze zwierzęce – masło, smalec i słonina.
Oba podejścia mogą prowadzić do spadku masy ciała i poprawy metabolizmu glukozy, jednak dieta Kwaśniewskiego uznawana jest za bardziej restrykcyjną i potencjalnie trudniejszą w utrzymaniu.
Czy warto stosować dietę Kwaśniewskiego?
Decyzja o stosowaniu diety Kwaśniewskiego wymaga rozwagi. Ten sposób żywienia może przynieść szybkie efekty w redukcji masy ciała, ale niesie ze sobą ryzyko niedoborów i przeciążeń metabolicznych. Z tego względu dietę najlepiej traktować jako krótkotrwały program odchudzający lub eksperyment pod nadzorem specjalisty.
Osoby, które chcą skorzystać z jej założeń bez ryzyka zdrowotnego, często wybierają catering dietetyczny oparty na zasadach diety niskowęglowodanowej. Takie rozwiązanie pozwala kontrolować makroskładniki i zachować równowagę między tłuszczami a warzywami.
Głos rozsądku
Dieta optymalna Kwaśniewskiego to przykład odwagi i odejścia od tradycyjnych zasad żywienia człowieka. Jej autor dążył do stworzenia modelu, który miał przywracać naturalne proporcje między tłuszczami, białkiem i węglowodanami, przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia warzyw i owoców. Choć jego koncepcja budzi kontrowersje, uznaje się ją za istotny głos w dyskusji o wpływie tłuszczów na zdrowie oraz skuteczności w leczeniu otyłości.
Współczesna dietetyka dostrzega w tym systemie wartość, zwłaszcza w kontekście redukcji cukrów prostych, ale podkreśla też ryzyko niedoborów pokarmowych wynikających z eliminacji wielu produktów. Z tego względu dieta optymalna Kwaśniewskiego to rozwiązanie wymagające ostrożności i wiedzy o tym, co i jak spożywać, by utrzymać równowagę organizmu. Stosowana świadomie może inspirować do refleksji nad tym, jak zbilansować potrzeby ciała i ducha w ramach nowoczesnego żywienia człowieka.
