Spis treści
O dietach eliminacyjnych wspomina się najczęściej w przypadku alergii i nietolerancji pokarmowych występujących u dzieci karmionych piersią oraz starszych alergików. Dzięki eliminacji pewnych pokarmów i zastąpieniu ich bezpiecznymi składnikami, organizm dostaje niezbędne składniki mineralne bez zagrożenia dla zdrowia.
Dieta eliminacyjna co to jest?
Dieta eliminacyjna to sposób odżywiania się, który zakłada wyłączenie z jadłospisu pewnych konkretnych produktów lub grup produktów, ze względów zdrowotnych lub zwyczajnie wyboru pewnego stylu żywienia (np. dieta wegetariańska).Niezależnie od przyczyn, warto taką dietę skonsultować z lekarzem, ponieważ odpowiednia diagnostyka da nam pełny obraz tego czy nasz organizm dobrze to zniesie lub co konkretnie wywołuje niepożądane skutki po spożyciu. To dlatego np. nie powinno się rozpoczynać diety bezglutenowej, jeśli nie jesteśmy przebadani w kierunku celiakii, ponieważ w późniejszym czasie może to zafałszować wyniki badań na to schorzenie.
Dieta eliminacyjna najczęściej stosowana więc z powodu czasowych, nabytych czy wrodzonych alergii, nietolerancji i nadwrażliwości pokarmowych. Przy zaobserwowaniu u siebie takich objawów jak wysypka, zaczerwienienia, AZS, długotrwałe biegunki lub zaparcia, bóle brzucha, nudności, bóle stawów, migreny, nawracające infekcje czy katar, powinno się wykonać badania pod kątem diety eliminacyjnej.
Nietolerancja pokarmowa dieta eliminacyjna
Nietolerancja pokarmowa wynika najczęściej z braku pewnych enzymów (np. laktazy, która odpowiada za trawienie laktozy w jelicie cienkim), a wynikać może m.in z przyczyn farmakologicznych. Objawami nietolerancji są bardzo podobne do objawów alergii, dlatego łatwo je pomylić, więc warto diagnostykę oddać w ręce specjalistów. Najczęściej nietolerowane przez nasze organizmy są: laktoza, gluten, fruktoza, histamina. I tak, dieta eliminacyjna przy nietolerancji laktozy zakłada wyeliminowanie koktajli mlecznych oraz wszelkich napojów przyrządzanych na bazie mleka, lody, puddingi i sosy z mlekiem
zupy kremy oraz zabielane śmietaną, nierzadko też idzie to kawałek dalej i wyklucza się kefir, jogurty naturalne, masło, kefiry, twarożek i serek wiejski.
Alergia pokarmowa dieta eliminacyjna
To uczulenie na pewne substancje znajdujące się w jedzeniu, na które nasz układ odpornościowy reaguje nieprawidłowo. Do najbardziej popularnych alergenów należą: białko mleka krowiego, jaja, ryby i owoce morza, soja, pszenica, orzechy (laskowe, arachidowe, ziemne), cytrusy, truskawki, pomidory. Wśród produktów uczulających są też: marchewka, buraki, por, cebula, ziemniaki, brokuł i kalafior, groszek zielony i fasolka szparagowa, jabłka, jagody, porzeczki, dieta eliminacyjna zakłada więc wykluczenie tych produktów z jadłospisu.
Organizm daje nam niekiedy bardzo wyraźne sygnały, że coś nas uczula, występują wtedy: bóle brzucha, refluks, wymioty, biegunka, afty w jamie ustnej, nieżyt krtani i nosa, atopowe zapalenie skóry, wysypka i rumień (najczęściej u dzieci), a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Diety eliminacyjne – rodzaje
Wyróżnia się trzy rodzaje diet eliminacyjnych:
– dieta polegająca na całkowitym wykluczeniu jednego lub kilku przypuszczalnie uczulających składników na ok. 2 tygodnie. W przypadku większej ilości produktów, należy eliminować je pojedynczo, aż symptomy alergii miną, wtedy mamy jasność, który produkt uczula. Dieta eliminacyjna powinna być jednak właściwie skomponowana pod względem kalorycznym oraz odżywczym. Jest to o tyle trudne, że niekiedy wykluczenie jednego składnika może oznaczać znaczny niedobór pewnych składników mineralnych, dlatego warto stosować zamienniki, które to zrównoważą. Dieta eliminacyjna matki karmiącej należy właśnie do tego rodzaju diet. Często przy pojawieniu się pierwszych nawet najlżejszych problemów skórnych zaleca się matkom karmiącym ten sposób odżywiania, celem uzyskania informacji co może maluszka uczulać. Pamiętać trzeba jednak, by podchodzić do tego bardzo ostrożnie i zdroworozsądkowo, ze względu właśnie na potencjalne niedobory. Nie powinno się stosować tej diety prewencyjnie, gdyż absolutnie nie zapobiega ona występowaniu alergii. Diety eliminacyjnej nie zaleca się też kobietom w ciąży. Są jednak produkty, które powinny zniknąć z diety zarówno matki karmiącej jak i kobiety w ciąży a są to: fast foody, wysoko przetworzone produkty żywnościowe o wysokiej zawartości konserwantów, słodycze i słodkie napoje.
Bardzo ważne jest też, że dieta eliminacyjna u dziecka nie oznacza profilaktyki, dlatego najpierw powinna być skonsultowana z dietetykiem lub alergologiem. Wzrost i rozwój młodego człowieka zależy od dostarczenia mu odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych, które wpływają na rozwój mięśni, kości, komórek nerwowych, mózgu. Brak kontroli nad tym może przynieść skutki na całe życie.
– dieta elementarna wprowadzana jest, gdy dieta z poprzedniego punktu nie wskazała nam szkodliwego składnika. Polega ona na wprowadzeniu do jadłospisu pojedynczych aminokwasów, które mogą być źródłem energii dla organizmu.
– dieta oligoantygenowa – wprowadza się ją, gdy symptomy uczuleniowe/ chorobowe pojawiają się w przypadku spożycia różnych pokarmów. Wtedy można spożywać tylko bezpieczne produkty, którymi są m.in. ryż, kukurydza, gotowane jabłka, mięso jagnięce, szparagi, szpinak, sałata, oliwa z oliwek, ocet winny, sól i cukier. Jak długo powinna być stosowana taka dieta eliminacyjna? Nie mniej niż jeden i nie więcej niż cztery tygodnie, aby uniknąć niedoborów składników mineralnych i witamin a jednocześnie daje szansę, by otrzymać jak najwięcej informacji od swojego ciała. Jeśli jednak nie daje to nam pożądanych informacji i efektów, trzeba powrócić do diety poprzedniej, a gdy nastąpi choćby najmniejsza poprawa, lekarze sugerują prowokację pokarmową, czyli ponowne wprowadzenie szkodliwego produktu do diety.
Czy dieta eliminacyjna wspiera odchudzanie? Owszem, eliminacja niektórych składników może wpływać pozytywnie na redukcję masy ciała, tu pojawia się np. dieta ketogeniczna, która zakłada spożywanie przede wszystkim tłuszczy przy wykluczeniu węglowodanów oraz ograniczeniu białek, jednak jej stosowanie bez kontroli specjalisty może powodować anemię oraz wzrost poziomu złego cholesterolu. Wsparciem może być wówczas dieta pudełkowa od profesjonalnych firm cateringowych.
Dieta eliminacyjna zasady
Dieta eliminacyjna może być dość uciążliwa ale jeśli podejdziemy do niej z rozsądkiem i wsparciem otoczenia może być smaczna i zdrowa. Jeśli sami nie możemy sobie poradzić z jej skonstruowaniem, warto skorzystać z pomocy dietetyka lub zdać się na catering dietetyczny, który dostarczy nam świetnie skomponowane posiłki, które będą bogate w witaminy i minerały.
Najważniejszymi zasadami diety eliminacyjnej są:
- zrównoważony jadłospis czyli odpowiednia ilość kalorii składników odżywczych
- bezpieczne i pełnowartościowe zamienniki dla wyłączonych produktów, np. źródłem wapnia zamiast mleka mogą być rośliny strączkowe, jarmuż czy migdały, zamiast glutenowych zbóż – amarantus, gryka i proso
- uważne czytanie etykiet produktów, również tych, które zawierają w swoich nazwach “gluten free”, “vegan” etc.
- zwracanie uwagi na przypuszczalne reakcje krzyżowe, czyli przy alergii na mleko krowie, warto zbadać też reakcję na mleko kozie oraz owcze.
Dieta eliminacyjna – zalety i wady
Niekwestionowaną zaletą jest oczywiście powstrzymanie dolegliwości spowodowanych konkretnymi składnikami pokarmowymi. Nie jest to dieta przerastająca nasze możliwości, szybko łapie się wzór i schemat działania, w nawyk wpada eliminowanie alergenów z dotychczasowego menu.
Wadą takiej diety może być trud rezygnacji z niektórych naszych ulubionych składników oraz brak przekonania do zamienników, które nie zawsze są tak smaczne jak żywność uczulająca. Pewne kłopoty, szczególnie w pierwszych tygodniach diety może stanowić jedzenie poza domem i brak maniery sprawdzania składów potraw i produktów.
Co jeść będąc na diecie eliminacyjnej?
Dieta eliminacyjna jadłospis wcale nie musi być nudny i niesmaczny, należy tylko uważniej przyglądać się temu co kładziemy na nasz talerz.
W diecie bezmlecznej, którą stosuje się przy alergii na białko mleka, wyłącza się z jadłospisu mleko i produkty nabiałowe, jak sery, maślanki, twarogi, za to powinny się w nim znaleźć: pełnoziarniste pieczywo, ryby, kasze, owoce i warzywa, żółtka jajek, oleje roślinne.
Przy diecie bezglutenowej wyklucza się pszenicę, żyto i jęczmień, za to włączyć należy biały i brązowy ryż, kukurydzę, mąkę z prosa i amarantusa, soję, fasolę, groch. Bez lęku można też spożywać mięso, mleko i jego przetwory, owoce i warzywa.
Dieta eliminacyjna w alergii pokarmowej jest najprostszym i najbardziej skutecznym sposobem na opanowanie niechcianych reakcji organizmu na szkodzące mu produkty, jednak nigdy nie jest sposobem na zapobieganie powstawaniu alergii.
