Spis treści
Stłuszczenie wątroby to jedno z najczęstszych schorzeń dotykających ten organ. Występuje stłuszczenie alkoholowe, powstałe przez nadużywanie napojów alkoholowych oraz stłuszczenie niealkoholowe wynikłe przede wszystkim z nieprawidłowej diety.
Rola wątroby w organizmie
Wątroba produkuje żółć, która jest niezbędna do pełnego rozkładu tłuszczów w układzie pokarmowym. Ale to nie jedyna rola jaką organ ten pełni, dodatkowo pomaga oczyścić organizm z toksyn, neutralizuje alkohol, konserwanty, barwniki i metale ciężkie znajdujące się w żywności oraz magazynuje i przekształca w aktywne formy witaminy rozpuszczalne w tłuszczach ( A, D, E, K) oraz kontroluje produkcję trójglicerydów czy cholersterolu.
Co to jest stłuszczenie wątroby?
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (z ang. NAFLD – nonalcoholic fatty liver disease) polega na nadmiernym odkładaniu tłuszczu( w postaci kropelek) w komórkach wątroby (hepatocytach). Przyczyną tego stanu rzeczy jest m.in. siedzący tryb życia połączony z nieprawidłowym odżywianiem, w którym przeważają duże ilości cukrów i tłuszczu. Powstaniu stłuszczenia sprzyjają też alkohol, niektóre leki, zatrucie grzybami lub toksynami pochodzącymi ze związków chemicznych, choroby metaboliczne oraz ciąża. Z badań wynika, że choruje na nią ok. 14 – 30% populacji ogólnej na świecie i 20-40% populacji krajów zachodnich. NAFLD przebiega w czterech etapach:
- odkładanie tłuszczu w wątrobie
- nadmierne odkładanie tłuszczu i rozpoczynający się stan zapalny
- trwałe zapalenie prowadzące do powstania zwłóknień
- marskość – zwłóknienie dosięga większości komórek.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby często występuje też wraz z innymi chorobami, takimi jak:
- otyłość
- niedoczynność tarczycy
- cukrzyca typu 2
- insulinooporność
- nadciśnienie
- wirusowe zapalenie wątroby
- zaburzenia czynności trzustki i jelita grubego
- zaburzenia gospodarki lipidowej.
Nieleczone stłuszczenie wątroby niestety prowadzić może do marskości lub zapalenia wątroby.
Dieta przy stłuszczeniu wątroby – zalecenia ogólne
Bardzo ważna jest normalizacja masy ciała, ze względu na często towarzyszącą stłuszczeniu otyłość lub nadwagę. Ważne więc, żeby dieta opierała się na deficycie kaloryczny, co oznacza, że organizmowi dostarcza się mniej kalorii niż ich potrzebuje. Nie oznacza to natomiast stosowania diet głodówkowych, ponieważ mogą zaszkodzić one zarówno wątrobie jak i całemu ciału. W tej sytuacji powinno się skorzystać z pomocy specjalisty dietetyka, który opracuje właściwie zbilansowaną dietę, bogatą w wartościowe składniki mineralne i witaminy a jednocześnie niskokaloryczną. Świetnym rozwiązaniem jest tu też catering dietetyczny, czyli inaczej dieta pudełkowa dostarczana prosto pod nasze drzwi. To odpowiednio skomponowane posiłki na cały dzień, dzięki którym mamy szansę odzwyczaić się od podjadania i niezdrowego gotowania. Pamiętać trzeba, że zdrowe tempo chudnięcia wynosi średnio 0,5 – 1 kg na tydzień.
Absolutnie zabrania się spożycia alkoholu.
Posiłki powinny być pieczone w folii lub naczyniu żaroodpornym, gotowane (szczególnie na parze) i duszenie bez dodatku tłuszczu. Ilość posiłków to 4-5, spożywanych w regularnych odstępach.
Co jeść przy stłuszczonej wątrobie – białka
To białka zwierzęce, czyli pełnowartościowe mają duże znaczenie w leczeniu stłuszczonej wątroby, zaleca się spożycie ok. 1-2 g/ kg masy ciała na dobę. Doskonałym źródłem białka są chude gatunki mięs:
- królik
- młoda wołowina
- cielęcina
- indyk
- kurczak
oraz ryb:
- okoń
- szczupak
- mintaj
- dorsz
Oprócz mięs warto włączyć w dietę chudy lub półtłusty nabiał, jajka i rośliny strączkowe.
Dieta na odtłuszczenie wątroby – węglowodany
Jak wiadomo węglowodany są cennym źródłem energii, dlatego powinna zawierać je też dieta na stłuszczoną wątrobę, jednak ich ilość nie powinna być duża, zwłaszcza w przypadku cukrów prostych, czyli fruktozy i glukozy. Według najnowszych badań fruktoza może przyczyniać się do powstawania niealkoholowego stłuszczenia wątroby, ale dopuszcza się spożycie maksymalnie dwóch porcji owoców w ciągu dnia.
Warto węglowodany proste zamienić na węglowodany złożone, takie jak:
- płatki owsiane
- pełnoziarnisty makaron
- ryż brązowy
- pieczywo żytnie.
Spośród warzyw o niższym poziomie węglowodanów należy sięgać po sałatę, brokuły, ogórki, rzodkiewkę, pomidory, paprykę oraz owoce : jagody, wiśnie czy cytrusy.
Dieta przy stłuszczonej wątrobie – tłuszcze
Niezwykle istotne jest zminimalizowanie lub całkowita eliminacja tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, takich jak tłuste mleko i produkty mleczne, smalec, ricotta, mascarpone, mozarelli. Warto zastąpić je w niewielkich ilościach olejami roślinnymi (lnianym, rzepakowym czy oliwą z oliwek), rybami, awokado i orzechami. Chorzy powinni stosować tłuszcze wysokiej jakości z korzystnym stosunkiem kwasów omega- 3 do omega -6.
Dieta w stłuszczeniu wątroby – czego nie powinno się jeść
Oprócz wspomnianych już tłustych mięs, potraw smażonych, należy unikać wędlin wysoko przetworzonych, pasztetów, zup, sosów, kostek rosołowych, zasmażki, słodyczy, napojów słodzonych, kompotów i kawy. Szkodliwe mogą się okazać fast foody, potrawy ciężkostrawne i wzdymające oraz pikantne. Zrezygnować trzeba też z palenia papierosów.
Stłuszczenie wątroby przykładowy jadłospis
Dzień 1.
Śniadanie: Kanapki z chleba graham z wędliną z kurczaka, plastrami pomidora i natką pietruszki
Drugie śniadanie: Koktajl jogurtowo-pomarańczowy
Obiad: Pieczona pierś indyka obłożona brokułem, ziemniakami i papryką
Podwieczorek: Mus jabłkowy z kefirem
Kolacja: Sałatka z gotowanego dorsza z ryżem brązowym i kalafiorem.
Dzień 2.
Śniadanie: Kanapki na bułce graham z twarożkiem z rzodkiewką i koperkiem, jajko na miękko, cząstki ogórka
Drugie śniadanie: Jaglanka na mleku sojowym z kakao i malinami
Obiad: Dorsz pieczony z papryką i cukinią, ziemniaki gotowane na parze, sałata w jogurcie
Podwieczorek: Koktajl truskawkowy z awokado, maślanką i płatkami owsianymi
Kolacja: Sałatka z rukolą, pomidorami, serem mozzarella light, grzankami z chleba graham, orzeszkami piniowymi i sosem vinegret
Dzień 3.
Śniadanie: Serek homogenizowany i kromka pełnoziarnistego pieczywa z cienką warstwą masła
Drugie śniadanie: Budyń
Obiad: Tortilla z warzywami
Podwieczorek: Ciasto drożdżowe z owocami
Kolacja: Płatki ryżowe gotowane na chudym mleku
Dzień 4.
Śniadanie: Kromka chleba z cienką warstwą dżemu
Drugie śniadanie: Serek wiejski
Obiad: Zupa – krem z dyni
Podwieczorek: Sałatka warzywna
Kolacja: Szpinak duszony bez tłuszczu z kaszą jaglaną z dodatkiem pomidorów
Dzień 5.
Śniadanie: Płatki owsiane z chudym mlekiem
Drugie śniadanie: Sałatka z ulubionych warzyw
Obiad: Ryba (dorsz) z warzywami gotowanymi na parze
Podwieczorek: Tost z dżemem
Kolacja: Krem z warzyw
Dzień 6:
Śniadanie: Kromka pieczywa cienka warstwą masła z warzywami (pomidor, rzodkiewka, ogórek, papryka
Drugie śniadanie: Omlet z owocami
Obiad: Kurczak na parze z ryżem i surówką warzywną
Podwieczorek: Kasza manna z owocami
Kolacja: Sałatka ze świeżych warzyw z dodatkiem sosu na bazie jogurtu. Do tego kromka pełnoziarnistego pieczywa
Dzień 7.
Śniadanie: Omlet z białek z dodatkiem pomidorów lub na słodko z niewielką ilością dżemu
Drugie śniadanie: Koktajl ze świeżych owoców (banan, truskawka, malina) z dodatkiem chudego mleka.
Obiad: Pulpeciki drobiowe z kaszą jaglaną i warzywami na parze
Podwieczorek: Owsianka z owocami
Kolacja: Kromka pełnoziarnistego pieczywa z chudą wędlina lub twarogiem.
Dieta na wątrobę stłuszczoną – jak długo powinno się ją stosować?
Czas trwania diety określany jest zgodnie z zaleceniami lekarza, odpowiednio do indywidualnych predyspozycji pacjenta. Stan choroby wpływa na długość leczenia i regenerację wątroby. Niekiedy pomocne w szybszym powrocie do zdrowia mogą się okazać środki farmakologiczne wspomagające pracę wątroby. Najważniejsze jednak jest stosowanie się do ścisłych jej zasad przynajmniej przez kilka tygodni. Powyższe menu to przykład tego, że to co jest dobre na stłuszczoną wątrobę może być też smaczne i ciekawe i wcale nie wymaga ogromnych wyrzeczeń. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości pomocny okaże się kontakt z dietetykiem.
